کلیدهای صنعتی

کلیدهای صنعتی :

کلید اهرمی :

که به آن تیغه ای یا کاردی نیز می گویند ساده ترین نوع کلید صنعتی است و بر روی محور گردانی سوار شده است. گردش محور توسط اهرم باعث اتصال تیغه های کاردی شکل به کنتاکت های ثابت میشود

کلید اهرمی یا تیغه ای یا کاردی

کلید غلتکی :

این کلید از یک یا چند غلتک عایق که توسط یک اهرم حول محوری میچرخد تشکیل شده است .بر روی غلتک ها نوارهای هادی در محل های مناسب تعبیه شده که با حرکت غلتک اگر قسمت فرورفته هادی در برابر کنتاکت های ثابت قرار گیرد دو کنتاکت به هم وصل میشوند. به علت ساییدگی کنتاکت های ثابت و نوارهای فلزی روی غلتک عمر این کلیدها کم بوده و در نتیجه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند

نمونه ای از کلید غلطکی

کلید زبانه ای :

از اهرم و صفحه زبانه ای و کنتاکتهای متحرک و ثابت و فلز  تشکیل شده است . قطع و وصل این کنتاکتها در این کلید بدون اصطکاک مکانیکی انجام گرفته و به همین دلیل طول عمر و مرغوبیت بیشتری دارند

کلید زبانه ای

کلید دژنکتور (بریکز) :

این کلید به علت مکانیزم خاموش کننده جرقه قادر است مدا را تحت بار قطع کند و در مدار های پرقدرت از آن استفاده میشود

کلید دژنکتور

کلید سکسیونر :

برای قطع مدار پر قدرت از آن استفاده میشود ولی هیچگاه نباید تحت بار قطع شود با این حال در بعضی مدلها با داشتن فنر میشود آنرا تحت بار قطع کرد و تنها جرقه کمی تولید میکند

سکسیونر

کنتاکتورها :

یک کلید بوبید دار است که مانند کلیدهای ساده دارای سه کنتاکت اصلی برای ارتباط و همچنین تعدادی کنتاکت کمکی جهت استفاده در مدار فرمان دارد

(کنتاکتور)

مزایای کنتاکتور :

امکان کنترل مصرف کننده از راه دور

امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک برای برنامه ریزی مختلف مصرف کننده

سرعت قطع و وصل زیاد کم بودن اصطلاک و عمر مکانیکی بالا

همگان قطع برق کنتاکتور قطع شده و با وصل مجدد وصل نشده و از خطرات برق گرفتگی محافظت میشود

از نظر حفاظتی مطمئن تر و کاملتر است

نکته :

در هسته کنتاکتور برای جلوگیری از قطع و وصل سریع و لرزش ناشی از فرکانس از یک حلقه اتصال کوتاه شده معروف بهحلقه فراژه استفاده میشود

بخشهای کنتاکتور :

تیغه ها :

تیغه های هر کنتاکتور به دو بخش تقسیم میشود. تیغه های قدرت و تیغه های فرمان. وظیفه ی اصلی تیغه های قدرت هدایت جریان اکتریکی پس از هر بار تحریک شدن بوبین از خود است. تیغه های فرمان نیز همانطور که از نامشان مشخص است برای استفاده در مدار فرمان به کار میرود. تیغه های فرمان به دو صورت نرمالی باز و نرمالی بسته بر روی بدنه کنتاکتور تعبیه شده‌اند. این تیغه ها پس از هر بار تحریک شدن بوبین تغییر وضعیت داده و به حالت عکس میروند.

بوبین :

بوبین یا الکترومگنت، نیروی لازم برای اتصال فیزیکی کنتاکتهای هادی الکتریسته را فراهم می کند.

محفظه :

این بخش، برای ایزوله کردن بخشهای هادی و خطرناک کنتاکتور و حفظ جان کسانی که با کنتاکتور سر و کار دارند، به کار می رود. جنس محفظه معمولاً از مواد عایق الکتریسیته مانند Bakelite، Nylon ۶ و پلاستیکهای سفت شونده در برابر حرارت است.

رله حرارتی :

معمولاً برای حفاظت از بارهایی که به کنتاکتور بسته میشود از رله حرارتی یابی متال استفاده میشود. این نوع رله ها در برخی از انواع کنتاکتور بر روی بدنه تعبیه شده‌اند و در انواع دیگر به صورت اختیاری بر روی کنتاکتور بسته میشوند. اگر بار بسته شده به کنتاکتور جریانی بیش از حد مجاز از شبکه بکشد رله حرارتی عمل میکند و از صدمه زدن به بار الکتریکی جلوگیری مینماید.

صفحه فلزی انتهایی : برای نصب قسمتهای ثابت روی آن

ترمینالهای ورودی و خروجی

سیستم هسته آهنی ثابت و متحرک

قسمت کنترل جرقه

مشخصات پلاک کنتاکتور :

الف. جریان کار نامی :

جریان کار نامی یک کنتاکتور جریانی است که شرط استفاده از کنتاکتور را بیان میکند و در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار میباشد . با Ie نمایش میدهند هر یک از جریانهای دائمی - هفتگی و شیفتی که در زیر توضیح خواهم داد می توانند جزو جرین نامی باشند

ب :جریان نامی زمان کم ( جریان ۱ ثانیه ):

مقدار موثر جریانی را که کلید برای زمان یک ثانیه در حالت اتصال کوتاه میتواند تحمل کند بدون اینکه صدمه ببیند جریان نامی زمان کم و یا جریان یک ثانیه تامیده میشود

 

 

ج : جریان اتصال کوتاه ضربه ای(Is) :
مقدار ماکزیمم جریان را در لحظه اتصال کوتاه به Is نشان داده و جریان اتصال کوتاه ضربه ای مینامند در مدار فرمان و مدار قدرت کنتاکتور باید از وسایل حفاظتی استفاده نمود تا در صورت اتصال کوتاه بلافاصله مدار قطع شود چون در فاصله زمانی اتصال کوتاه تا قطع مدار توسط وسایل حفاظتی از کنتاکتهای کنتاکتور نیز جریان خیلی زیادی عبور میکند لذا باید کنتاکتها تحمل این جریان را در این زمان کوتاه داشته باشند و به یکدیگر جوش نخورده و یا تغییر فرم ندهند

د :جریان دائمی (Ith2):

 

جریانی که در شرایط کار عادی در زمان نامحدود بدون قطع شدگی از کنتاکتور عبور کند و سبب آسیب به آن نشود

 

ه : جریان هفتگی (Ith1):

جریانی که بصورت هفتگی یک بار اتصال در شرایط نرمال از کنتاکتور عبور کند و تغییری در شرایط کنتاکتور بوجود نیاورد

ی:جریان شیفتی (Ith) :

جریانی که به صورت شیفتی یعنی هر 8 ساعت از کنتاکتور عبور کند

ولتاژ های نامی :

الف ـــ ولتاژ کار نامی ( Ue )
مربوط به اتصال دهنده ( کنتاکتها ) بوده و مقدار ولتاژی است که کنتاکتها میتوانند با جریان کار نامی Ie در این ولتاژ مورد استفاده قرار گیرند .
ب ـــ ولتاژ عایقی نامی ( Ui )
استحکام عایقی بین عضوهای اتصالی را مشخص میکند .
ج ـــ ولتاژ تغذیه نامی ( Uc )
ولتاژی است که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد و معمولا مقدار آن روی بوبین کنتاکتور نوشته میشود .

 نکته ۱:

ولتاژ جریان نامی کنتاکتور ۲۲۰ تا ۶۶۰ ولت است

نکته ۲:

ولتاژ تغذیه بوبین از ۲۴ ولت تا ۳۸۰ ولت میباشد

 طبقه بندی کنتاکتورها بر اساس نوع بار :

موارد استفاده	طبقه بندی استاندارد   کنتاکتور	نوع جریان
بار اهمی – بار غیر سلفی یا سلفی ضعیف – گرم کن برقی با ضریب توان حدود .095	AC1	AC
برای راه اندازی موتورهای آسنکرون روتور سیم پیچی شده بدون ترمز جریان مخالف	AC2
برای راه اندازی موتور آسنکرون با ترمز جرین مخالف	AC2”
برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قسه ای .هنگام قطع جریان نامی از تیغه ها عبور می کند جرین راه اندازی 5تا 7 برابر جریان نامی است	AC3
برای راه انازی موتور آسنکرون روتور قفسه ای با ترمز جریغیر جهت گردشان مخالف –تعداد دفعات قطع و وصل زیاد در زمانی اندک و ت	AC4
کنتاکتور کمکی بدون داشتن کنتاکت قدرت کوپل مغناطیسی – استفاده فقط در مدار فرمان	AC11
بار اهمی – بار غیر سلفی یا سلفی ضعیف – گرم کن	DC1	DC
برای راه اندازی موتور شنت –قطع کردن موتور هنگام کار	DC2
برای راه اندازی موتور شنت  با تعداد دفعات قطع و وصل در فواصل زمانی اندک	DC3
راه اندازی مور های سری و قطع و وصل هنگام کار	DC4
راه اندازی موتور سری با تعداد دفعات قطع و وصل در فواصل زمانی اندک	DC5
کنتاکتور کمکی – کنتکتور فرمان – کوپل مغناطیسی

(کنتاکتور کمکی)

 نکته ۱:

اگر مدار هسته بسته نشود و فاصله هوایی وجود داشته باشد یا بوبین آن اتصال داشته باشد کنتاکتور گرم میشودنکته ۲:اگر به کنتاکتوری که برای جریان AC طراحی شده است جریان DC عبور کند کنتاکتور میسوزد و اگر از کنتاکتوری که برای جریان DC طراحی شده است جریان AC عبور کند جریان ضعیفی از کنتاکتور عبور کرده خوب  عمل نمی کند نکته ۳:به طور کلی کنتاکتور را ۲.۵ برابر جریان نامی مصرف کننده انتخاب می کنند

طول عمر مکانیکی کنتاکتور(کلاس کنتاکتور):

 
طول عمر مکانیکی یک کلید به تعداد دفعات قطع و وصل آن بستگی دارد.طول عمر مکانیکی کنتاکتورهای مختلف را با حروف لاتین A تا F نشان می دهند واصطلاحاً به آن کلاس کنتاکتور گویند.

A =10³ -- 10⁴ = B---C=10 ⁵---D=10 ⁶---E=10 ⁷---F=10 ⁸

اعداد مربوط به هر یک از حروف نشان دهنده تعداد قطع و وصل میباشد اگر بعداز حروف عدد قرار گیرد باید در عدد مربوطه ضرب شود:         A ₂=2000     ---      D ₃ =3*10 ⁶

  

شماره گذاری و نمایش تعداد کنتاکتهای کنتاکتور :

کنتاکتهای اصلی (قدرت) هر کنتاکتور را با یک عدد یک رقمی مشخص می کنند به این ترتیب که ورودی تیغه ها با اعداد 1، 3،5 و خروجی آنها با اعداد 2، 4، 6، نمایش داده می شوند. کنتاکتهای فرعی (فرمان) کنتاکتور به دو روش مشخص می شوند. در هر دو روش کنتاکتهای فرمان با اعداد دو رقمی مشخص می شوند. در روش اول عدد سمت چپ معرف موقعیت و ترتیب کنتاکتها در کنتاکتور می باشند. به عبارت دیگر عدد سمت چپ معرف چندمین کنتاکت کنتاکتور است و رقم سمت راست اگر 1 و 2 باشد به معنی بسته بودن و اگر 3 و 4 باشد به معنی باز بودن کنتاکت است.

در روش دوم کنتاکتهای باز و بسته بندی می شوند و جداگانه شماره می گیرند. لازم به ذکر است که کنتاکتهای قدرت بی متال مانند کنتاکتورها با اعداد تک رقمی مشخص می شوند.

در قدیم تعداد کنتاکتهای بسته و باز یک کنتاکتور را بر روی پلاک با استفاده از حروف Ö و S مشخص می نمودند. مثلاً اگر بر روی کنتاکتور نوشته می شد 1S+3Ö به این معنی بود که کنتاکتور دارای یک کنتاکت باز و سه کنتاکت بسته می باشد.

امروزه برای نشان دادن تعداد کنتاکتهای فرمان از یک عدد دو رقمی که به همراه شماره تیپ کنتاکتور نوشته می شود استفاده می کنند مثلاً برای کنتاکتور ذکر شده به جای 1S+3Ö عدد 13 نوشته می شود که رقم سمت راست تعداد کنتاکتهای فرمان بسته و رقم سمت چپ تعداد کنتاکتهای باز را مشخص می نماید. اگر کنتاکتور مثلاً فقط دارای 2 کنتاکت باز باشد با عدد 20 و اگر دارای تنها دو کنتاکت تنها دو کنتاکت بسته باشد با عدد 02 مشخص می شود. در شکل   چهار کنتاکتور کمکی که فاقد کنتاکتهای اصلی می باشند نشان داده شده است.

لازم به ذکر است که کلیه وسایلی که با دست فرمان می گیرند مانند شستی های استپ و استارت و یا به طور مکانیکی فرمان می گیرند، مانند میکروسوئیچ ها با اعداد تک رقمی مشخص می شوند برای کنتاکتهای بستة این وسایل از اعداد 1 و 2 و برای کنتاکتهای باز آنها از اعداد 3 و4 استفاده می شود هرگاه از یک نوع وسیله به تعداد زیاد استفاده شود به حروف مشخص کنندة وسیله، اندیس عددی داده می شود.

 H نشانه کنتاکت اصلی است HL 8/26

 

در عکسی که از کنتاکت کمکی گذاشتم نیز میتوانید مشاهده کنید که کنتاکتها چگونه شماره گذاری شده اند NO یعنی Normaly open که در حالت عادی کنتاکتها باز هستند وNC یعنیnormally close که در حالت عادی بسته هستند بعد از تحریک کنتاکتهای باز بسته و کنتاکتهای بسته باز میشوند

 کلیدهای تابع فشار یا کلیدهای گازی :

این کلیدها برای کنترل سطح گاز داخل مخازن و کمپرسورها - تنظیم فشار آب داخل لوله ها و روشن و خاموش شدن اتوماتیک این دستگاه ها مورد استفاده قرار میگیرد . عامل فرمان این کلید فشار گاز یا مایع داخل مخزن است که باعث تحریک کلید شده کنتاکتی را باز یا بسته میکند. حرکت رفت و برگشت را میتوان با کمک یک فنر تامین کرد

(کلید تابع فشار)

کلید شناور یا فلوتر سوئیچ ها :

این کلید ها برای کنترل سطح مایعات داخل مخازن - استخرها و منبع مورد استفاده قرار میگیرد .ساختمان این کلیدها از مزنه تعادل و یک قسمت شناور و یک میکروسوئیچ تشکیل شده . با تغییر سطح مایع داخل مخزن شناور تغییر مکان داده و به میکروسوئیچ داخل کلید فرمان میدهد تا کنتاکتی را باز یا بسته کند 

(فلوترسوئیچ)

شمای فنی فلوتر سوئیچ

 کلیدهای گریز از مرکز یا تابع دور:

در الکتروموتورهای تک فاز جهت خارج کردن سیم پیچ کمکی از مدار به کار میرود.همچنین میتوان از

این نوع کلیدها برای قطع موتور از شبکه پس از انجام ترمز و توقف محور آن استفاده کرد .ساختمان

کلیدهای گریز از مرکز از یک محور و دو وزنه تشکیل شده است که به وسیله یک طوق و یک فنر

حول محور حرکت می کند و با کم و زیاد شدن سرعت وزنه های دو طرف به محور نزدیک میشود به

این ترتیب طوق روی محور حرکت می کند و باعث قطع و وصل کلید می شود